|
|
Virginiako adierazpenaren iruzkina
_
Kokapena:
-Jaiotzaz berdintasuna. Beraz berdin jaiotzen badira guztiok eskubide berak dituzte Berdintasuna. Arrazoain oinarriturik egia da. Garaiko gizartean aldiz jaiotzez pribilegio ezberdinak izaten zituzten. Gizarte estamentalaren kontra doa.
Ondorioak:
Aldarrikapenari egindako atxikipenen ondorioz eta britainiarrek kontrako jarrera erakusten dutenez, Independentzia gerra hasiko da 1775-1783 bitartekoa. Versailleseko bakearekin AEB herri berriaren independentzia eskuratu arte.
Idei ilustratuen nagusitasuna, sistema politiko berri baten oinarriak bilakatzen direlarik.
Aldarrikapen honetan oinarrituz 1787. urtean Amerikako Estatu Batuen konstituzioa osatuko dute. Bertan botere banaketa, sistema errepublikarra eta estatu ezberdinek modu federalean elkarturik.
Iraultza honek eragin handia izango du gerora, XIX. Mendean zehar Amerikan eta Europako herrialdetan. Monarkia absolutistaren kontrako eredua bihurtuz
Kokapena:
- Testu
juridikoa. Deklarazioa instituzionala delako. Egileak Amerikako 13
kolonietako ordezkariak (Jefferson, Franklin eta Washington bertze
batzuen artean (Aberriaren sortzaile moduan izendatu izan direnak,
Washington ad. Aurreneko lehendakaria). Iturri zuzena da, jatorrizko
iturritik itzulita.
- Testu inguru historikoa:
- Tearen zergagatik sortu den tearen mutina 1773an Bostonen. Kolonoen matxinada bat britainiarrek zapaltzen duten.
- 13
koloniak Amerikako Ipar aldean Britainia Handiko lurraldeak ziren,
baina erabaki guztiak Ingalaterrako parlamentuan hartzen ziren
beraiekin kontatu gabe
- Ilustrazioko pentsalarien ideien eragina nabaria da politiko hauengan.
-Jaiotzaz berdintasuna. Beraz berdin jaiotzen badira guztiok eskubide berak dituzte Berdintasuna. Arrazoain oinarriturik egia da. Garaiko gizartean aldiz jaiotzez pribilegio ezberdinak izaten zituzten. Gizarte estamentalaren kontra doa.
- Subiranotasun
nazionala. Rousseau ilustratuaren idei nagusia. Herriak du eskubide
guztiak, bizi lagun guztiek osatzen dutelako nazioa. Beraz guztiok
eskubide berdinak dituzte
- Gobernuaren
justifikazioa. Taldean bizi direnez bere antolaketarako beharrezkoa
da gobernu bat izatea. Bere eginkizuna babesa, segurtasuna eta
abarretaz arduratuko dena
- Botere
banaketa, Montesquieuren idei nagusia. Botere exekutibo eta legegilea
judizialetik banaturik dagoenean elkarren arteko kontrola egin
diezaioketelako.
- Herritarren ordezkariak libreki hautatuak izan behar dutela. Batzarra edo Asanblada batean bildu.
- Erlijio
tolerantziaren alde. Voltaireren idei nagusia. Antzin erregimeneko
erlijioaren intolerantzia eta boterearen aurka, bertan erlijio
askatasuna proposatzen da.
Ondorioak:
Aldarrikapenari egindako atxikipenen ondorioz eta britainiarrek kontrako jarrera erakusten dutenez, Independentzia gerra hasiko da 1775-1783 bitartekoa. Versailleseko bakearekin AEB herri berriaren independentzia eskuratu arte.
Idei ilustratuen nagusitasuna, sistema politiko berri baten oinarriak bilakatzen direlarik.
Aldarrikapen honetan oinarrituz 1787. urtean Amerikako Estatu Batuen konstituzioa osatuko dute. Bertan botere banaketa, sistema errepublikarra eta estatu ezberdinek modu federalean elkarturik.
Iraultza honek eragin handia izango du gerora, XIX. Mendean zehar Amerikan eta Europako herrialdetan. Monarkia absolutistaren kontrako eredua bihurtuz
Dokumentalak
Frantziako iraultzan sakontzeko Webgune interesgarria BERTAN
Napoleon garaia
_
Bilakaera:
-Direktorioa:1795-1799. Bortz kide buru aginte betearazlea
-Kontsulatua: 1799-1804. Estatu kolpe ostean boterea hiru kontsulen menpe, horietako bat Napo. Berrikuntzak burutu ziren konstituzio (1799, 1802 Napo biziarteko kontsul kargua, 1804 Napo enperadorea)
* barruko erreformak: Estatu egitura osoa berrantolatu; irakaskuntza publikoaren berrantolaketa; KODE ZIBILA(kode napoleonikoa); erlijio arazo konpondu (konkordatua); zergen erreforma. Iraultzaren erakunde hauek inbadituriko herrialde ezberdinetan paratu.
-Inperioa: 1804-1814, 1815 (100 egun)
Europa konkistatzen hasi. BH blokeatu nahi. Ondorioa 1805 Trafalgar, BH. Itsas nagusigoa mantendu. (1808 Espainia inbaditu, independentzia gerra)
1812 Europa ia osoa konkistatua (Mapa)
1813 Errusiaren konkistaren porrota eta hondamendiaren hasiera
1814 Frantzia inbaditzen dute, Leipzig (gatazka) (abdikatu Napo)
1815 Europa berrantolatzen hasi eta Napo
100 egunak. Azkenik aliantza batek Waterloon garaitu (erbesteratu Santa Elena)
BERREZARKUNTZA hasi 1815
Napoleonen irudiaren inguruan buruturiko filama anitz dira baina akaso hoberena 1927. urtean Abel Gancek buruturikoa da BERTAN irakurri dezakezue honen inguruko kritika bat. eta norbaitek zati bat ikusi nahi badu BERTATIK iritsi daiteke.
Bilakaera:
-Direktorioa:1795-1799. Bortz kide buru aginte betearazlea
-Kontsulatua: 1799-1804. Estatu kolpe ostean boterea hiru kontsulen menpe, horietako bat Napo. Berrikuntzak burutu ziren konstituzio (1799, 1802 Napo biziarteko kontsul kargua, 1804 Napo enperadorea)
* barruko erreformak: Estatu egitura osoa berrantolatu; irakaskuntza publikoaren berrantolaketa; KODE ZIBILA(kode napoleonikoa); erlijio arazo konpondu (konkordatua); zergen erreforma. Iraultzaren erakunde hauek inbadituriko herrialde ezberdinetan paratu.
-Inperioa: 1804-1814, 1815 (100 egun)
Europa konkistatzen hasi. BH blokeatu nahi. Ondorioa 1805 Trafalgar, BH. Itsas nagusigoa mantendu. (1808 Espainia inbaditu, independentzia gerra)
1812 Europa ia osoa konkistatua (Mapa)
1813 Errusiaren konkistaren porrota eta hondamendiaren hasiera
1814 Frantzia inbaditzen dute, Leipzig (gatazka) (abdikatu Napo)
1815 Europa berrantolatzen hasi eta Napo
100 egunak. Azkenik aliantza batek Waterloon garaitu (erbesteratu Santa Elena)
BERREZARKUNTZA hasi 1815
Napoleonen irudiaren inguruan buruturiko filama anitz dira baina akaso hoberena 1927. urtean Abel Gancek buruturikoa da BERTAN irakurri dezakezue honen inguruko kritika bat. eta norbaitek zati bat ikusi nahi badu BERTATIK iritsi daiteke.
Frantziako iraultzaren arrazoien inguruko ikasle talde batek buruturiko bideo azalpen bat
Vienako Kongresuaren osteko Europako mapa berria
_MAPAREN IRUZKINA:
- KOKAPENA: 1815. urtean Napoleon garaitu ondoren Europako maparen egoera. Mapa honen lurralde aurrekariak hauek izan ziren: EB, Errusia, Prusia eta Austria. 50.orriko mapan, hau da, Napoleonen aldiko mapan, aurrekari nagusia Frantzia zen, eta hainbat estatu eta erreinu zeuzkan bere menpe ( esate baterako, Espainiako erreinuak, Italiako erreinua, Varsoviako dukerri handia, Rhineko konfederazioa… ). Frantziaren kontrako lurraldeak Portugaleko erreinua, EB, Errusiako inperioa eta Suediako erreinua ziren. Prusiako erreinua, Austriako inperioa eta Danimarka-Norvegiako erreinuak independenteak ziren.
- IRUZKINA: Vienako kongresuaren ondoren, potentzia irabazleek mugak ezarri eta euren interesen arabera banatu zituzten:
o Frantziak, lurralde guztiak galdu zituen.
o Prusiak, Prusia okzidentala, Posen eta Saxonia hartu zituen.
o Austria, Bavaria eta Lanbardia-Venetorekin elkartu zen.
o Alemanian, 39 estatuko konfederazioa egin zen.
o Errusiak, Finlandia, Polonia eta Besarabia hartu zituen.
o Suedia, Norvegiarekin geratu zen.
o Otomandar inperioak, nolabaiteko autonomia eman zien. Montenegro, Serbia, Valakia eta Moldaviari.
o Herbehereen fundazioa bersinatu zen.
o Piamonte-Sardiniako erreinuak, Niza eta Savoia berreskuratu zituen eta Genovako hiria hartu zuen.
o Krakovia eta inguruko lurraldeek, Krakoviako errepublika sortu zuten.
o EBk, Helgoland, Malta, Joniako uharteak eta itsasoko beste lurralde batzuk hartu zituen.
- ONDORIOAK:
o Hainbat estatu independizatu ziren: Austriako inperioa, Bavariako erreinua, Sardiniako erreinua, Bi Sizilietako erreinua, Espainiako erreinua, Pontifizio estatuak, Frantziako erreinuak, Hannoverreko erreinua, Otomandar inperioa, Portugaleko erreinua, Prusiako erreinua, EB, Dinamarkako erreinua, Suediako erreinua, Errusiako inperioa eta Suizako konfederazioa.
o Napoleonen aldian, Frantziak, zeuzkan lurraldeak galdu zituen eta gaur egungo mugak ezarri ziren, gutxi gorabehera.
o Absolutismoa ezarri zenez, errege absolutistek hiru aginteak (legegilea, betearazlea eta judiziala) berreskuratu zituen.
- KOKAPENA: 1815. urtean Napoleon garaitu ondoren Europako maparen egoera. Mapa honen lurralde aurrekariak hauek izan ziren: EB, Errusia, Prusia eta Austria. 50.orriko mapan, hau da, Napoleonen aldiko mapan, aurrekari nagusia Frantzia zen, eta hainbat estatu eta erreinu zeuzkan bere menpe ( esate baterako, Espainiako erreinuak, Italiako erreinua, Varsoviako dukerri handia, Rhineko konfederazioa… ). Frantziaren kontrako lurraldeak Portugaleko erreinua, EB, Errusiako inperioa eta Suediako erreinua ziren. Prusiako erreinua, Austriako inperioa eta Danimarka-Norvegiako erreinuak independenteak ziren.
- IRUZKINA: Vienako kongresuaren ondoren, potentzia irabazleek mugak ezarri eta euren interesen arabera banatu zituzten:
o Frantziak, lurralde guztiak galdu zituen.
o Prusiak, Prusia okzidentala, Posen eta Saxonia hartu zituen.
o Austria, Bavaria eta Lanbardia-Venetorekin elkartu zen.
o Alemanian, 39 estatuko konfederazioa egin zen.
o Errusiak, Finlandia, Polonia eta Besarabia hartu zituen.
o Suedia, Norvegiarekin geratu zen.
o Otomandar inperioak, nolabaiteko autonomia eman zien. Montenegro, Serbia, Valakia eta Moldaviari.
o Herbehereen fundazioa bersinatu zen.
o Piamonte-Sardiniako erreinuak, Niza eta Savoia berreskuratu zituen eta Genovako hiria hartu zuen.
o Krakovia eta inguruko lurraldeek, Krakoviako errepublika sortu zuten.
o EBk, Helgoland, Malta, Joniako uharteak eta itsasoko beste lurralde batzuk hartu zituen.
- ONDORIOAK:
o Hainbat estatu independizatu ziren: Austriako inperioa, Bavariako erreinua, Sardiniako erreinua, Bi Sizilietako erreinua, Espainiako erreinua, Pontifizio estatuak, Frantziako erreinuak, Hannoverreko erreinua, Otomandar inperioa, Portugaleko erreinua, Prusiako erreinua, EB, Dinamarkako erreinua, Suediako erreinua, Errusiako inperioa eta Suizako konfederazioa.
o Napoleonen aldian, Frantziak, zeuzkan lurraldeak galdu zituen eta gaur egungo mugak ezarri ziren, gutxi gorabehera.
o Absolutismoa ezarri zenez, errege absolutistek hiru aginteak (legegilea, betearazlea eta judiziala) berreskuratu zituen.