Kolonialismo eta inperialismoa
Clases de Historiatik hartutako materialak. BERTAN gaia garaturik
Edo euskaraz gai laburbilduta BERTAN.
Belingo konferentziaren iruzkina
_Jainko ahalguztidunaren izenean.
Alemaniako enperadorea, Prusiako erregea; Austriako enperadorea, Hungariako erregea; Belgikarren erregea; Danimarkako erregea; Espainiako erregea; Estatu Batuetako presidentea; Frantziako Errepublikako presidentea; Britainia Handiko eta Irlandako Erresuma Batuko erregina, Indietako enperatriza; Italiako erregea; Herbeheretako erregea; Portugaleko erregea; Errusia guztiko enperadorea; Suedia eta Norvegiako erregea; Otomandarren enperadorea:
Alemaniako inperio-gobernuak gonbitea egin ondoren, Frantziako Errepublikako gobernuarekin bat eginda ebatzi dute Berlinen konferentzia egitea eta ahalguztidunak izendatu dituzte. Konferentziaren helburuak hauek dira: Afrikako eskualde jakinetako merkataritzaren eta biztanleriaren garapenerako baldintza onuragarrienak elkar ulertzeko izpirituan finkatzea eta ozeano Atlantikoan amaitzen diren Afrikako bi ibai nagusietako nabigazio librearen abantailak herri guztiei bermatzea; bestalde, Afrikako kostan etorkizunean izan daitezkeen jabetza hartze berriek sor ditzaketen gaizkiulertu eta gatazkak prebenitzea eta, era berean, kezkatuta, biztanleria indigenaren ongizate moral eta materialerako bitartekoak areagotzea [...]. Ahalguztidunek botere osoak izanik [...], eztabaidatu ondoren, honakoa ebatzi dute:
1. Kongoko arroako, horren bokaleetako eta inguruko herrialdeetako merkataritza libreari buruzko deklarazioa, horri lotutako hainbat xedapenekin.
2. Esklabo-salerosketari eta salerosketarako esklaboak hornitzen dituzten lurreko eta itsasoko operazioei buruzko deklarazioa.
3. Kongoko arroa konbentzionaleko lurraldeen neutraltasunari buruzko deklarazioa.
4. Kongoko nabigazio-akta [...].
5. Nigerreko nabigazio-akta [...].
6. Etorkizunean Afrikako kontinentean gerta daitezkeen okupazioei buruz nazioarteko harremanetan arau uniformeak finkatzen dituen deklarazioa.
34. Edozein herrialdeak (... ) kostaldetik lurrak okupatzekotan (...) gainontzeko potentziei erran beharko die
35. Okupaturiko eskualdeetan nolabaiteko autoritatea mantentzea bermatu behar da (...) komertzio askatasuna bermatzeko modukoa gutxienez eta zeharkatze askea mantentzeko (...)
Berlingo konferentziako akta orokorra,1885eko otsailak 26
IRUZKINA
Sailkapena:
Berlineko konferentziaren aktaren artikulu batzuk. Berlinen 1884-11-15etik 1885-02-26 arte. Batzarra Portugalek deitua liskarrak ebazteko asmoz eta Bismarkek gidaritzapean.
Egileak, hitzaurrean sinatzen duten mandatariak. Jatorrizko iturria eta izaera politikokoa eta edozeinek informatzeko asmoarekin.
Testu ingurua
Kolonialismoa XIX. Mendean hasiera batean Frantzia eta Britainia Handia eta zenbait kolonia, lehengaien bila Afrikako kostaldeetatik kontinente barruko aldera egindako mugimenduekin.1835etik aurrera eta bereziki 50. eta 60 hamarkadetan barruko alde gehiena fotografiaturik zegoen eta ezagutza zabala bildua zuten, ostera geografikoengatik (David Livingstone eta abar)
Aurkikuntza geografikoak eta misiolarien aurreko lanak (eskualdearen ezagutze geografikorako)
Industrializazioa, eta bereziki bigarren industrializazioa (merkatu berriak, lehengaiak, ospea, populazio hazkundea, arrazoi ideologikoak eta lehentasun teknikoa eta abar)
Erreparatu Alemania 1870an batu egiten dela eta hortaz ez duela aurretik koloniarik. Baina erreferentzia egin Bismarken diplomazia hitzarmenei (Sistema Bismarkiarrak)
1875. urtea baina lehenago, europarrek soilik kontinenteko %10 bertzerik kontrolatzen zuten, bereziki (Aljeria frantsesen esku, Caboko kolonia ingelesen esku eta Angolako eremua portugesen kontrolpean).
Iruzkina:
Deigarria da hasiera jaungoikoaren izenean. (Antzineko garaiko hitzarmenetan bezala adierazia, Potentzi askoren kontserbadorismoaren isla)
Gerora ageri dira sinatzaileen izendapenak, euren estatuen ordezkari gisa (garaiko koloniak edo interesak dituzten herrialdeak)
Hitzarmena sinatzeko arrazoiak aipatzen dira aurreneko 6 puntuetan.
“ garapenerako baldintza onuragarrienak elkar ulertzeko izpirituan” Badirudi harreman onetan oinarrituriko kontua dela baina honen gibelean liskarrak ekiditea dago ( Portugalek deitua zen batzarra, Mozanbike eta Angolatik gehiago zabaldu nahi zelako, eta BH onespena ematen zion, gerora beak zabaltzeko asmoak bai zituen ere)
“merkataritzaren eta biztanleriaren garapenerako” Arrazista kutsua. Kolonialismoa justifikatzeko erabilitako argudioetariko bat. Bertakoen atzerapenak konkista justifikatzen zuen.
“ nabigazio librearen abantailak herri guztiei bermatzea” Potentzien artekoa, ez afrikarrena. Hau bereziki liskarrak eta gerrak ekiditeko. Potentzia baten eremua izan arren guztiak aske bidaiatu eta garraiatzeko eskubidea izango zuten.
“ gaizkiulertu eta gatazkak prebenitzea”. Askoren ustetan hauxe da zuzenena edo argudio garbiena. Honekin Europan bertan harremanak kaskartzen hasiak zirenez, kanpoko liskarrek bertako egoera eta diplomazia sistema hondoratu ez zezaten.
“ biztanleria indigenaren ongizate moral eta materialerako bitartekoak areagotzea” Itxurakeria edo zurikeria bertzerik ez den zerbait. Inposatuko dizkieten lan eta bizi baldintzak ez dira esklabutzatik urrunegi izango. Gainera akulturazio prozesua bertakoen identitatea ezabatzeko modukoa izan zen.
Artikuluak:
Congo nabigazio askea. Aurreko urteetan Belgika eta Henry Morton Stanley aurkitzaileak bereganatua zuten ibai honen eskualde anitz bertako erregetxoei zenbait kontratu sina arazi ondoren.
2 Esklabutza debekatzea. Baina errealitatean ez zen eman. Eskualde ezberdinetan afrikarrak plantazioetan lana esklabo moduan burutzen bai zuten. Gutxitan esklabista bat edo bertze epaitzen bazituzten arren, isilpeko komertzioa ez zen eten.
3 Congoko eskualdea edo belgikar herrialdea neutrala izendatzen zen, honek nolabaiteko oreka eskaintzen zuelako eskualde horretan.
4 eta 5 Niger eta Congo ibaietan nabigazio askea.
6 Hemendik aurrera edozein eremua kolonizatzerakoan nolako baldintzatan egin behar zen aipatzen da. (gerora zeheturik). Hemendik aurrera eskualde baten okupazioa benetakoa izan behar zen, hots, armada eta erakundeekin eskualdearen kontrola mantenduz. Nazio arteko zuzenbidean uti possidetis iure izenarekin ezagutua, hots, europarrek eskualde baten inguruan soberania eskatzeko aldez aurretik bertako benetako kontrola erakutsi behar zuela
34 eta 35 artikuluetan bidea ematen zaio Afrikako benetako kolonizazioari, influentzia eremuak zabalduz, gainontzeko potentziei abisatuz eta beti ere lurraldearen benetako okupazioa egiten baldin ba zen. Hortaz kostaldeetatik barneko alderako lasterketa abiatuko da. Mendearen bukaerarako Etiopia soilik zegoen europarren eskutik at, eta Liberiak (nahiz eta azken honek zenbait eremu galdu ingelesen eta frantsesen mesedetan, eta AEBren estatu bat bailitzan funtzionatu)
Ondorioak:
Bismarkek konferentziarekin, nolabaiteko oreka mantentzea lortu zuen eta Europako potentzien norgehiagoka Gerra Handia arte ez zen eman. Hala ere zenbait momentu eta liskar nagusi eman ziren. Fashodakoa 1898an zeinetan Frantzia eta Britainia Handiak Sudaneko eskualdeagatik ia gerra batean murgiltzen diren. Edo eta 1905 Tangerren (Kaiserrak Marokoko independentziaren alde agertzerakoan frantses interesen aurka. Hau konpontzeko Algeciraseko konferentzia eman zen) eta 1911 Agadirren Alemanek sorturikoa (eraso militarrez Alemaniak eskuratuko du frantses Congoko eremu zabala, Marokoren nahi zuena egitekoaren truk)
Afrikako herriek zapalketa ikaragarria pairatu behar izan zuten euren menpekotasuna eta akulturazio bortitza jasanik.
Kolonientzako merkatu berriek eta lehengaien erabilera euren garapen ekonomikoan lagundu zuten. Soberakin demografiko batzuk ere eskualde hauetara bideratu zirelarik. Ezberdintasun sozialak areagotu zuren europar jatorriko eta bertakoen artean.
Benetako deskolonizazioa ez da emango II Mundu Gerra ondoren arte, eta gerora fenomeno berri bat hasiko da neokolonialismo edo neoinperialismoarena. Afrikako herrialdeen garapen urria eta atzerapena garai hauetan inposaturiko egoeren ondorio zuzena izan dira.Jainko ahalguztidunaren izenean.
Alemaniako enperadorea, Prusiako erregea; Austriako enperadorea, Hungariako erregea; Belgikarren erregea; Danimarkako erregea; Espainiako erregea; Estatu Batuetako presidentea; Frantziako Errepublikako presidentea; Britainia Handiko eta Irlandako Erresuma Batuko erregina, Indietako enperatriza; Italiako erregea; Herbeheretako erregea; Portugaleko erregea; Errusia guztiko enperadorea; Suedia eta Norvegiako erregea; Otomandarren enperadorea:
Alemaniako inperio-gobernuak gonbitea egin ondoren, Frantziako Errepublikako gobernuarekin bat eginda ebatzi dute Berlinen konferentzia egitea eta ahalguztidunak izendatu dituzte. Konferentziaren helburuak hauek dira: Afrikako eskualde jakinetako merkataritzaren eta biztanleriaren garapenerako baldintza onuragarrienak elkar ulertzeko izpirituan finkatzea eta ozeano Atlantikoan amaitzen diren Afrikako bi ibai nagusietako nabigazio librearen abantailak herri guztiei bermatzea; bestalde, Afrikako kostan etorkizunean izan daitezkeen jabetza hartze berriek sor ditzaketen gaizkiulertu eta gatazkak prebenitzea eta, era berean, kezkatuta, biztanleria indigenaren ongizate moral eta materialerako bitartekoak areagotzea [...]. Ahalguztidunek botere osoak izanik [...], eztabaidatu ondoren, honakoa ebatzi dute:
1. Kongoko arroako, horren bokaleetako eta inguruko herrialdeetako merkataritza libreari buruzko deklarazioa, horri lotutako hainbat xedapenekin.
2. Esklabo-salerosketari eta salerosketarako esklaboak hornitzen dituzten lurreko eta itsasoko operazioei buruzko deklarazioa.
3. Kongoko arroa konbentzionaleko lurraldeen neutraltasunari buruzko deklarazioa.
4. Kongoko nabigazio-akta [...].
5. Nigerreko nabigazio-akta [...].
6. Etorkizunean Afrikako kontinentean gerta daitezkeen okupazioei buruz nazioarteko harremanetan arau uniformeak finkatzen dituen deklarazioa.
34. Edozein herrialdeak (... ) kostaldetik lurrak okupatzekotan (...) gainontzeko potentziei erran beharko die
35. Okupaturiko eskualdeetan nolabaiteko autoritatea mantentzea bermatu behar da (...) komertzio askatasuna bermatzeko modukoa gutxienez eta zeharkatze askea mantentzeko (...)
Berlingo konferentziako akta orokorra,1885eko otsailak 26
IRUZKIN EREDUA
_
Alemaniako enperadorea, Prusiako erregea; Austriako enperadorea, Hungariako erregea; Belgikarren erregea; Danimarkako erregea; Espainiako erregea; Estatu Batuetako presidentea; Frantziako Errepublikako presidentea; Britainia Handiko eta Irlandako Erresuma Batuko erregina, Indietako enperatriza; Italiako erregea; Herbeheretako erregea; Portugaleko erregea; Errusia guztiko enperadorea; Suedia eta Norvegiako erregea; Otomandarren enperadorea:
Alemaniako inperio-gobernuak gonbitea egin ondoren, Frantziako Errepublikako gobernuarekin bat eginda ebatzi dute Berlinen konferentzia egitea eta ahalguztidunak izendatu dituzte. Konferentziaren helburuak hauek dira: Afrikako eskualde jakinetako merkataritzaren eta biztanleriaren garapenerako baldintza onuragarrienak elkar ulertzeko izpirituan finkatzea eta ozeano Atlantikoan amaitzen diren Afrikako bi ibai nagusietako nabigazio librearen abantailak herri guztiei bermatzea; bestalde, Afrikako kostan etorkizunean izan daitezkeen jabetza hartze berriek sor ditzaketen gaizkiulertu eta gatazkak prebenitzea eta, era berean, kezkatuta, biztanleria indigenaren ongizate moral eta materialerako bitartekoak areagotzea [...]. Ahalguztidunek botere osoak izanik [...], eztabaidatu ondoren, honakoa ebatzi dute:
1. Kongoko arroako, horren bokaleetako eta inguruko herrialdeetako merkataritza libreari buruzko deklarazioa, horri lotutako hainbat xedapenekin.
2. Esklabo-salerosketari eta salerosketarako esklaboak hornitzen dituzten lurreko eta itsasoko operazioei buruzko deklarazioa.
3. Kongoko arroa konbentzionaleko lurraldeen neutraltasunari buruzko deklarazioa.
4. Kongoko nabigazio-akta [...].
5. Nigerreko nabigazio-akta [...].
6. Etorkizunean Afrikako kontinentean gerta daitezkeen okupazioei buruz nazioarteko harremanetan arau uniformeak finkatzen dituen deklarazioa.
34. Edozein herrialdeak (... ) kostaldetik lurrak okupatzekotan (...) gainontzeko potentziei erran beharko die
35. Okupaturiko eskualdeetan nolabaiteko autoritatea mantentzea bermatu behar da (...) komertzio askatasuna bermatzeko modukoa gutxienez eta zeharkatze askea mantentzeko (...)
Berlingo konferentziako akta orokorra,1885eko otsailak 26
IRUZKINA
Sailkapena:
Berlineko konferentziaren aktaren artikulu batzuk. Berlinen 1884-11-15etik 1885-02-26 arte. Batzarra Portugalek deitua liskarrak ebazteko asmoz eta Bismarkek gidaritzapean.
Egileak, hitzaurrean sinatzen duten mandatariak. Jatorrizko iturria eta izaera politikokoa eta edozeinek informatzeko asmoarekin.
Testu ingurua
Kolonialismoa XIX. Mendean hasiera batean Frantzia eta Britainia Handia eta zenbait kolonia, lehengaien bila Afrikako kostaldeetatik kontinente barruko aldera egindako mugimenduekin.1835etik aurrera eta bereziki 50. eta 60 hamarkadetan barruko alde gehiena fotografiaturik zegoen eta ezagutza zabala bildua zuten, ostera geografikoengatik (David Livingstone eta abar)
Aurkikuntza geografikoak eta misiolarien aurreko lanak (eskualdearen ezagutze geografikorako)
Industrializazioa, eta bereziki bigarren industrializazioa (merkatu berriak, lehengaiak, ospea, populazio hazkundea, arrazoi ideologikoak eta lehentasun teknikoa eta abar)
Erreparatu Alemania 1870an batu egiten dela eta hortaz ez duela aurretik koloniarik. Baina erreferentzia egin Bismarken diplomazia hitzarmenei (Sistema Bismarkiarrak)
1875. urtea baina lehenago, europarrek soilik kontinenteko %10 bertzerik kontrolatzen zuten, bereziki (Aljeria frantsesen esku, Caboko kolonia ingelesen esku eta Angolako eremua portugesen kontrolpean).
Iruzkina:
Deigarria da hasiera jaungoikoaren izenean. (Antzineko garaiko hitzarmenetan bezala adierazia, Potentzi askoren kontserbadorismoaren isla)
Gerora ageri dira sinatzaileen izendapenak, euren estatuen ordezkari gisa (garaiko koloniak edo interesak dituzten herrialdeak)
Hitzarmena sinatzeko arrazoiak aipatzen dira aurreneko 6 puntuetan.
“ garapenerako baldintza onuragarrienak elkar ulertzeko izpirituan” Badirudi harreman onetan oinarrituriko kontua dela baina honen gibelean liskarrak ekiditea dago ( Portugalek deitua zen batzarra, Mozanbike eta Angolatik gehiago zabaldu nahi zelako, eta BH onespena ematen zion, gerora beak zabaltzeko asmoak bai zituen ere)
“merkataritzaren eta biztanleriaren garapenerako” Arrazista kutsua. Kolonialismoa justifikatzeko erabilitako argudioetariko bat. Bertakoen atzerapenak konkista justifikatzen zuen.
“ nabigazio librearen abantailak herri guztiei bermatzea” Potentzien artekoa, ez afrikarrena. Hau bereziki liskarrak eta gerrak ekiditeko. Potentzia baten eremua izan arren guztiak aske bidaiatu eta garraiatzeko eskubidea izango zuten.
“ gaizkiulertu eta gatazkak prebenitzea”. Askoren ustetan hauxe da zuzenena edo argudio garbiena. Honekin Europan bertan harremanak kaskartzen hasiak zirenez, kanpoko liskarrek bertako egoera eta diplomazia sistema hondoratu ez zezaten.
“ biztanleria indigenaren ongizate moral eta materialerako bitartekoak areagotzea” Itxurakeria edo zurikeria bertzerik ez den zerbait. Inposatuko dizkieten lan eta bizi baldintzak ez dira esklabutzatik urrunegi izango. Gainera akulturazio prozesua bertakoen identitatea ezabatzeko modukoa izan zen.
Artikuluak:
Congo nabigazio askea. Aurreko urteetan Belgika eta Henry Morton Stanley aurkitzaileak bereganatua zuten ibai honen eskualde anitz bertako erregetxoei zenbait kontratu sina arazi ondoren.
2 Esklabutza debekatzea. Baina errealitatean ez zen eman. Eskualde ezberdinetan afrikarrak plantazioetan lana esklabo moduan burutzen bai zuten. Gutxitan esklabista bat edo bertze epaitzen bazituzten arren, isilpeko komertzioa ez zen eten.
3 Congoko eskualdea edo belgikar herrialdea neutrala izendatzen zen, honek nolabaiteko oreka eskaintzen zuelako eskualde horretan.
4 eta 5 Niger eta Congo ibaietan nabigazio askea.
6 Hemendik aurrera edozein eremua kolonizatzerakoan nolako baldintzatan egin behar zen aipatzen da. (gerora zeheturik). Hemendik aurrera eskualde baten okupazioa benetakoa izan behar zen, hots, armada eta erakundeekin eskualdearen kontrola mantenduz. Nazio arteko zuzenbidean uti possidetis iure izenarekin ezagutua, hots, europarrek eskualde baten inguruan soberania eskatzeko aldez aurretik bertako benetako kontrola erakutsi behar zuela
34 eta 35 artikuluetan bidea ematen zaio Afrikako benetako kolonizazioari, influentzia eremuak zabalduz, gainontzeko potentziei abisatuz eta beti ere lurraldearen benetako okupazioa egiten baldin ba zen. Hortaz kostaldeetatik barneko alderako lasterketa abiatuko da. Mendearen bukaerarako Etiopia soilik zegoen europarren eskutik at, eta Liberiak (nahiz eta azken honek zenbait eremu galdu ingelesen eta frantsesen mesedetan, eta AEBren estatu bat bailitzan funtzionatu)
Ondorioak:
Bismarkek konferentziarekin, nolabaiteko oreka mantentzea lortu zuen eta Europako potentzien norgehiagoka Gerra Handia arte ez zen eman. Hala ere zenbait momentu eta liskar nagusi eman ziren. Fashodakoa 1898an zeinetan Frantzia eta Britainia Handiak Sudaneko eskualdeagatik ia gerra batean murgiltzen diren. Edo eta 1905 Tangerren (Kaiserrak Marokoko independentziaren alde agertzerakoan frantses interesen aurka. Hau konpontzeko Algeciraseko konferentzia eman zen) eta 1911 Agadirren Alemanek sorturikoa (eraso militarrez Alemaniak eskuratuko du frantses Congoko eremu zabala, Marokoren nahi zuena egitekoaren truk)
Afrikako herriek zapalketa ikaragarria pairatu behar izan zuten euren menpekotasuna eta akulturazio bortitza jasanik.
Kolonientzako merkatu berriek eta lehengaien erabilera euren garapen ekonomikoan lagundu zuten. Soberakin demografiko batzuk ere eskualde hauetara bideratu zirelarik. Ezberdintasun sozialak areagotu zuren europar jatorriko eta bertakoen artean.
Benetako deskolonizazioa ez da emango II Mundu Gerra ondoren arte, eta gerora fenomeno berri bat hasiko da neokolonialismo edo neoinperialismoarena. Afrikako herrialdeen garapen urria eta atzerapena garai hauetan inposaturiko egoeren ondorio zuzena izan dira.Jainko ahalguztidunaren izenean.
Alemaniako enperadorea, Prusiako erregea; Austriako enperadorea, Hungariako erregea; Belgikarren erregea; Danimarkako erregea; Espainiako erregea; Estatu Batuetako presidentea; Frantziako Errepublikako presidentea; Britainia Handiko eta Irlandako Erresuma Batuko erregina, Indietako enperatriza; Italiako erregea; Herbeheretako erregea; Portugaleko erregea; Errusia guztiko enperadorea; Suedia eta Norvegiako erregea; Otomandarren enperadorea:
Alemaniako inperio-gobernuak gonbitea egin ondoren, Frantziako Errepublikako gobernuarekin bat eginda ebatzi dute Berlinen konferentzia egitea eta ahalguztidunak izendatu dituzte. Konferentziaren helburuak hauek dira: Afrikako eskualde jakinetako merkataritzaren eta biztanleriaren garapenerako baldintza onuragarrienak elkar ulertzeko izpirituan finkatzea eta ozeano Atlantikoan amaitzen diren Afrikako bi ibai nagusietako nabigazio librearen abantailak herri guztiei bermatzea; bestalde, Afrikako kostan etorkizunean izan daitezkeen jabetza hartze berriek sor ditzaketen gaizkiulertu eta gatazkak prebenitzea eta, era berean, kezkatuta, biztanleria indigenaren ongizate moral eta materialerako bitartekoak areagotzea [...]. Ahalguztidunek botere osoak izanik [...], eztabaidatu ondoren, honakoa ebatzi dute:
1. Kongoko arroako, horren bokaleetako eta inguruko herrialdeetako merkataritza libreari buruzko deklarazioa, horri lotutako hainbat xedapenekin.
2. Esklabo-salerosketari eta salerosketarako esklaboak hornitzen dituzten lurreko eta itsasoko operazioei buruzko deklarazioa.
3. Kongoko arroa konbentzionaleko lurraldeen neutraltasunari buruzko deklarazioa.
4. Kongoko nabigazio-akta [...].
5. Nigerreko nabigazio-akta [...].
6. Etorkizunean Afrikako kontinentean gerta daitezkeen okupazioei buruz nazioarteko harremanetan arau uniformeak finkatzen dituen deklarazioa.
34. Edozein herrialdeak (... ) kostaldetik lurrak okupatzekotan (...) gainontzeko potentziei erran beharko die
35. Okupaturiko eskualdeetan nolabaiteko autoritatea mantentzea bermatu behar da (...) komertzio askatasuna bermatzeko modukoa gutxienez eta zeharkatze askea mantentzeko (...)
Berlingo konferentziako akta orokorra,1885eko otsailak 26
IRUZKIN EREDUA
_